JSSC CGL Syllabus and Exam pattern 2024 [ PDF Download ]

JSSC CGL Syllabus 2023

Jharkhand Staff Selection Commission (JSSC) has released the  Combined Graduate Level Examination 2023 Syllabus. You Can Download This Syllabus in PDF.

👮 Exam Name General Combined Graduate Level Examination 2023
🏢 Organization Jharkhand Staff Selection Commission (JSSC)
🔢 Total Posts 956
🎓 Qualification Graduation Pass
🌐 Application Process Online
💵 Application Fee 100 And 50
🟢 Registration Start Date 20 June 2023
🛑 Registration End Date 19 July 2023
📝 Exam Date Last Week of May
📝 Result Date Last Week of June

परीक्षा का स्वरूप

आयोग द्वारा ओ0 एम0 आर0 आधारित परीक्षा ली जायेगी। परीक्षा यदि विभिन्न समूहो में लिया जाता है तो अभ्यर्थियों के प्राप्तांक का Normalisation किया जायेगा। Normalisation का सूत्र अलग से आयोग के वेबसाईट पर प्रकाशित है। अभ्यर्थियों की मेधा सूची उनके प्राप्तांक के Normalisation अंक के आधार पर तैयार किया जायेगा तथा परीक्षाफल प्रकाशन के पश्चात उन्हें Normalised अंक ही दिया जायेगा।

  • परीक्षा का स्वरूप एवं पाठ्यक्रम:- परीक्षा एक चरण (मुख्य परीक्षा) में ली जायेगी।
परीक्षा में सभी प्रश्न वस्तुनिष्ठ एवं बहुविकल्पीय उत्तर युक्त होंगे। एक प्रश्न का पूर्ण अंक 3 (तीन) होगा। प्रत्येक सही उत्तर के लिए 3 (तीन) अंक दिए जायेंगे तथा प्रत्येक गलत उत्तर के लिए 1 (एक) अंक की कटौती की जायेगी।
  • भाषा विषयों को छोड़कर अन्य विषयों के प्रश्न हिन्दी एवं अंग्रेजी भाषा में होंगे।

मुख्य परीक्षा

मुख्य परीक्षा के लिए तीन पत्र होंगे । यह परीक्षा तीन पालियों में ली जायेगी। प्रत्यके पत्र के परीक्षा की अवधि 2 घंटा की होगी। इसमें निम्न विषय रहेंगे :-

पत्र – 1

(भाषा ज्ञान): कुल प्रश्न – 120, परीक्षा अवधि – 2 घंटा

(क) हिन्दी भाषा ज्ञान 60 प्रश्न
(ख) अंग्रेजी भाषा ज्ञान 60 प्रश्न

भाषा ज्ञान में प्राप्त अंक मात्र अर्हक ( Qualifying) होगा, जिसमे उत्तीर्ण होने के लिए हिन्दी एवं अंग्रेजी भाषा ज्ञान में प्राप्त अंको को जोड़ कर 30% अंक प्राप्त करना निर्धारित रहेगा। इस पत्र में  प्राप्त अंक मेधा सूची निर्धारण के लिए नहीं जोड़ा जायेगा।

पत्र – 2

जनजातीय एवं क्षेत्रीय भाषा, कुल प्रश्न-100, परीक्षा अवधि- 2 घंटा

हिन्दी/अंग्रेजी/उर्दू/संथाली/बंगला/मुण्डारी (मुण्डा)/ हो/ खड़िया/ कुडूख(उरांव)/ कुरमाली/ खोरठा/ नागपुरी/पंचपरगनिया/उड़िया/संस्कृत में से किसी एक भाषा की परीक्षा विकल्प के आधार पर अभ्यर्थी दे सकेंगे । इस परीक्षा में संबंधित भाषा के 100 बहुवैकल्पिक प्रश्न पूछे जायेंगे।
  • चिन्हित क्षेत्रीय/जनजातीय भाषा में 30 प्रतिशत अंक प्राप्त करना अनिवार्य होगें।

पत्र- 3

सामान्य ज्ञान, कुल प्रश्न-150, परीक्षा अवधि- 2 घंटा

(क) सामान्य अध्ययन 30 प्रश्न
(ख) सामान्य विज्ञान 20 प्रश्न
(ग) सामान्य गणित 20 प्रश्न
(घ) मानसिक क्षमता जाँच 20 प्रश्न
(ङ) कम्प्यूटर का ज्ञान 20 प्रश्न
(च) झारखण्ड राज्य से संबंधित ज्ञान 40 प्रश्न
  • सामान्य ज्ञान परीक्षा में 30 प्रतिशत अंक प्राप्त करना अनिवार्य होगा।

टिप्पणीः- पत्र-1 (भाषा ज्ञान) की परीक्षा में न्यूनतम अर्हतांक 30 % (तीस प्रतिशत) है। इससे कम अंक प्राप्त करने वाले अभ्यर्थी नियुक्ति के लिए चयन हेतु असफल/अयोग्य माने जायेंगे तथा ऐसे अभ्यर्थियों के पत्र-2 एवं पत्र-3 का मूल्यांकन नहीं किया जायेगा। इसी तरह चिन्हित क्षेत्रीय/जनजातीय भाषा प्रश्न पत्र-2 में 30 प्रतिशत से कम अंक प्राप्त करने वाले अभ्यर्थियों के प्रश्न पत्र-3 का मूल्यांकन नहीं किया जायेगा।

पत्र – 1 (भाषा ज्ञान)

(क) हिन्दी भाषा ज्ञान
(I) हिन्दी अनुच्छेद पर आधारित प्रश्न 30 प्रश्न
(II) हिन्दी व्याकरण पर आधारित प्रश्न 30 प्रश्न
इस विषय में हिन्दी अपठित अनुच्छेद (Unseen Passage) तथा हिन्दी व्याकरण पर आधारित प्रश्न रहेंगे ।
(ख) अंग्रेजी भाषा ज्ञान
(i) अंग्रेजी अनुच्छेद पर आधारित प्रश्न 30 प्रश्न
(ii) अंग्रेजी व्याकरण पर आधारित प्रश्न 30 प्रश्न
इस विषय में अंग्रेजी अपठित अनुच्छेद (Unseen Passage) तथा अंग्रेजी व्याकरण पर आधारित प्रश्न रहेंगे ।

पत्र – 2 (क्षेत्रीय भाषा)

हिन्दी/अंग्रेजी/उर्दू/संथाली/बंगला/मुण्डारी (मुण्डा)/ हो/ खड़िया/ कुडूख(उरांव)/ कुरमाली/ खोरठा/ नागपुरी/पंचपरगनिया/उड़िया/संस्कृत में से किसी एक भाषा की परीक्षा विकल्प के आधार पर अभ्यर्थी दे सकेंगे।
  • इस परीक्षा में संबंधित भाषा के 100 बहुवैकल्पिक प्रश्न पूछे जायेंगे।

संथाली

1. व्याकरण
व्याकरण- भाषा परिचय, संज्ञा, सर्वनाम, वचन, लिंग, पुरुष, क्रिया, काल, विशेषण अव्यय प्रत्यय, पहेलियाँ मुहावरे, भेनताकाथा, बुझोबोल, कुद्रुम, सजीव-निर्जीव, समोच्चरण भिनार्थक अर्थ, लकोक्ति ।
2. साहित्य
(i) संताली लोक साहित्य – अर्थ, परिभाषा भाग विभाग, संतालों का उद्भव और विकास, गोत्र विभाजन, – गाढ़ विभाजन, पर्वत्यौहार, संस्कार विवाह, मृत्यू ।

(ii) लोक गीत – डाहार, बाहा, सोहराय काराम, दोड, विवाह, दाँसाय।

(iii) संताली शिष्ट साहित्य – कविता कुङकुरुबुद (हरिहर हाँसदा). साँवर्हेत. (बादल मुर्मू). माराडो: (सारदा प्रसाद किस्कू ), सेंगेल, विरसा मुण्डा, (के० सी० टुडू, तुपुनघाट, (रघुनाथ दुइ), साना (डमन हाँसदा), राहला रिमिल (डमन हाँसदा) चेहरा (श्यामचरण हेम्ब्रम ) ।

3. लोक कथा – धारती सिरजाव काथा मानवा सिरजाव काथा पारिस काथा, सेंदराकारका काथा, पाराव पुना काथा।
4. कहानी- माड़घाटी (दिगम्बर हाँसदा) तारा आञचार (के० सी० टुडू), आनखा लाहा, (सोमानाथ बेसरा ), काथा रेनाङ गोनोङ, (चमपावती टुडू)।
5. नाटक- किरित्र सिंदुर, तिलका मुरमू ।
6. निबंध – सिदो कान्हू हुल, बाबा तिलका माँझी हुल, डिबा किसुन हुल, बिरसा आन्दोलन, – पर्व-त्यौहार, आगिल हापड़ाम कोवाः काथा।

खड़िया

1. व्याकरण- वर्ण विचार, संज्ञा, सर्वनाम, लिंग, वचन, कारक, विशेषण, काल, क्रिया, समास, अव्यय, वाच्य, वाच्य के भेद, विपरीतार्थक शब्द पर्यायवाची शब्द ।
2. लोकगीत – खड़िया लोकगीत की परिभाषा, वर्गीकरण 10 विविध लोकगीत
3. शिष्टगीत :-

  • सेनेल – नुवस केरकेट्टा
  • जोहार – प्यारा केरकेट्टा
  • गलगाथा क्रूस दारू तो मलुङ ताय – पादरी सामुएल बागे
  • दुरङनानिङ आलोङनानिङ दारू तेगा – श्री सामुएल बागे
  • ए अपा
  • सेनेल
  • धाइन तेरतेले
  • कि तुङ’ अपा
  • उमिञ चोना – डॉ. अनिल वीरेन्द्र कुल्लू
  • भंइहर पो’दा – सुं. प्रफुल्ल सोरेङ
4. कविताएँ :-

  • लमलम – प्यारा केरकेट्टा
  • 26 जनवरी – प्यारा केरकेट्टा
  • महाजियोम गाँधी – प्यारा केरकेट्टा
  • झाड़ी धरम मोञ – प्यारा केरकेट्टा
  • किनिर – प्यारा केरकेट्टा
  • घोल मोलोय अगस्त
  • लोटा डा – मेरी एस. सोरेड
  • नेडा’ साड़ा
  • बेताड
  • आदिवासी अम कहनी
5. लोक कथा :- (दस लोककथाएँ) – अनुष्ठान संबंधी कथाएँ हास्य-व्यंग्यपूर्ण कथाएं, अलौकिक कथाएँ, पशु-पक्षी संबंधी कथाएँ सामाजिक कथाएँ तथा परी कथाएँ।

  • सुगी ओडो मुनी
  • कुली बूढ़ी
  • ढेला रो उल
  • कोन्होर से लोङगोय
  • टेटेटोहों ज
  • सौंखी रो कोइली
  • कोनजो के ठिङ
  • चुटिया रो कॅडोड
  • कुरकुर से बेइचडोम
  • लिटिया ओडों चुटिया
6. शिष्ट कहानी (आधुनिक कहानियाँ):- 

  • मोञ बिता लाज – प्रो० मेरी एस० सोरेङ
  • लूर धो मसटर – सु० पतरस बा
  • बोरजा – प्रो. मेरी एस० सोरेङ
  • बुधवा कोरमो – सु. पतरस बा
  • महाकिमिन – सु. कुमार बा
  • जिनगी उम बोनेता बायना होयता – सु. जुएल सोरेङ
  • राजा बेटा बराकाईत – श्री जुलिमुस बा
  • इना सुग्गी उम तोरो ताम – रोज टेटे
7. खड़िया नाटक :- सिलिम खोडी या सोमरा – इलियस बा
8. साहित्यिक निबंध

  • प्यारा केरकेट्टा
  • जुलियस बा
  • डॉ० रोज केरकेट्टा
  • डॉ० माथियस डुङडुङ
  • डॉ० जोवा किम डुङडुङ
  • डॉ० आर. पी. साहू
  • डॉ० अनिल वीरेन्द्र कुल्लू
  • डॉ० मेरी एस. सोरेङ

Odia Language and Literature

1. Grammar :- Barna, Shabdagathana, Linga, Bachana, Karaka, Bibhakti, Sandhi, Samasa, Yugma Shabda, Bhinnarthaka Shabda, Anekarthaka Shabda. Biparitarthaka Shabda, Krudanta, Taddhita O Chhanda, Alankara.
2. Bhasha Bhaga :-
A. Bhasha
B. Upabhasha
C. Bhasha Parivartanara Karana O Diga
D. Dhwoni Parivartanara Karana O Diga
E. Artha Parivartanara Karana O Diga
3. Padya Bhaga :-
A. Loka Geeta (Doli Geeta, Karama Geeta, Tusu Geeta, Bibaha
Geeta O Kandana Geeta)
B. Shrimad Bhagbat – Jagannath Das
C. Rasakallola – Dinakrushna Das
D. Tapaswini – Gangadhara Meher
E. Kishora Chandrananda Champu – Kabisurya Baladeva Rath
F. Kalijai – Godabarisha Mishra
G. Kara Kavita – Gopabandhu Das
H. Shriyachandaluni – Radhamohan Gadnayak
4. Gadya Bhaga :-
A. Loka Kahani (Rupakatha, Upakatha, Osha O Bratakatha, Pashupakhyira Katha)
B. Rebati – Fakir Mohan Senapati
C. Aneka Smita Hasa  – Manoj Das
D. Chha Mana Atha Guntha  – Fakir Mohan Senapati
E. Paraja – Gopinatha Mahanti
F. Konarka – Ashwini Kumar Ghosh
G. Ghara Sangsara -Rama Chandra Mishra
H. Abishkara – Manoranjan Das

पंच परगनिया

1. व्याकरण :- वर्ण विचार, संज्ञा, सर्वनाम, लिंग, वचन, कारक, विशेषण, काल, क्रिया, समास, अव्यय, वाच्य, वाक्य के भेद, विपरीतार्थक शब्द, ऊनार्थक शब्द ।
2. पद्य साहित्य 
(i) लोकगीत:-

  • पंचपरगनिया लोकगीत
  • लोकगीत की परिभाषा और महत्व
  • पंचपरगनिया लोकगीतों की विशेषताएँ।
  • पंचपरगनिया लोकगीतों में भाव, रस, छंद और कला सुन्दरह
  • पंचपरगनिया लोकगीतों में प्रकृति चित्रण
  • पंचपरगनिया करम गीतों के प्रकार
  • पंचपरगनिया विवाह गीतों का वर्गीकरण
  • पंचपरगनिया टुसू गीतों का वर्गीकरण
  • पंचपरगनिया विवाह गीतों का भाव सौन्दर्य
  • संहरइ गीतों का वर्गीकरण।
(ii) शिष्टगीत / कविताएँ-
1. सावन मास सृष्टिधर महतो ‘समीर’
2. झागड़ा सृष्टिधर महतो ‘समीर’
3. रावन बंध डॉ० चन्द्रमोहन महतो
5. जीवन पथेक फूल परमानन्द महतो
6. बांबरा (कविता संग्रह) दिनबंधु महतो एवं परमानन्द महतो
7. महुआ रस सहोदर खंडित
3. लोककथा:- पंचपरगनिया लोककथा, संपादक परमानन्द महतो
  • करमा धरगा कर काथा
  • बारहा और भालू
  • सतनाराइन काथा
  • जितुआ बरत कर काथा
  • बिएजरी आर पाँचपरी
  • ठकुआ आर भिखुआ
  • मामा भगिना
  • बिन बापेक छुआ
  • पैठी सनी
  • चालाक बिलाइ
4.  नाटक :- इंजत – राजकिशोर सिंह
5. शिष्टकहानी :- जदि एसन हतक हले का हतक – संतोष साहु ‘प्रीतम’
6. साहित्यकार:-
1. ज्योतिलाल महादानी
2. परमानन्द महतो
3. राजकिशोर सिंह
4. सृष्टिधर महतो
5. संतोष साहु ‘प्रीतम’
6. दीनबंधु महतो
7. चन्द्रमोहन महतो
8. करमचन्द अहीर

नागपुरी भाषा साहित्य पाठ्यक्रम

1. व्याकरण – वर्ण विचार, संज्ञा, सर्वनाम, लिंग, वचन, कारक, विशेषण, काल, क्रिया, समास, अव्यय, वाच्य वाक्य
के भेद विपरीतार्थक शब्द, ऊनार्थक शब्द ।
2. पद्य साहित्य
(i) नागपुरी भाषा के लोकगीत :- लोकगीत की परिभाषा, नागपुरी भाषा के लोकगीतों का वर्गीकरण, दस (10)
विविध गीतों का अध्ययन ।
1. संस्कार गीत – 03
2. पर्व त्योहार गीत – 03
3. श्रम गीत – 01
4. बाल गीत – 01
5. ऋतु गीत – 01
6. सामान्य गीत – 01
3. शिष्ट गीत / कविताएँ –
(क) कविताएँ
1. जागा-जागा – सी. डी. सिंह
2. बिरसा तोर इयाइद में – क्षितिज कुमार राय
3. नागपुरक भाइमन – भीम महतो
4. जेठ मास आति – भरत नायक
5. तुलसी आउर कैकटस – धरेन्द्र प्रवाही
6. तोर बेतरा में – गिरिधारी राम गाँझू ‘गिरिराज’
7 नावाँ सालक नावाँ गीत – कुमारी बासन्ती
8. गाँव कर सांझ – पांडे रवीन्द्र नाथ राम
9 मुलुक भारत – अजीज अंसारी
10. जगत जननी- शकुन्तला मिश्र
(ख) गीत
1. पोडिलो बरखा ऋतु – रघुनाथ नृपति
2. छोडु कपटी माया – बरजु राम
3. पापी प्राण छुटे नहीं झट के – महंत घांसी
4. ठरू दाता दिगम्बर – घासी राम
5 उमड़ गगन घन घमंड – कवि कंचन
6 अरजुन कहत बियारी – जगनिवास नारायण तिवारी
7. संवत पैंसठी साल – दृगपाल राम देवघरिया
8. कड़क उठलक तलवारी – प्रफुल्ल कुमार राय
9. सावन घटा – नईमउद्दीन मिरदाहा
10. आजादी खातिर – रणविजय नाथ शाहदेव
3. गद्य साहित्य
(क) नागपुरी लोककथा:- नागपुरी भाषा की कोई दस ( 10 ) लोककथाएँ-
1. कंगन आउर चुरी
2 भाग कर खेइल
3. टुसुट भेंडा
4. मयना आउर बुट
5. बेलमइत रानी
6. कमल आउर केतकी
7. चोचा चरइ आउर राजा
8. छोटकी रानी
9. बनहरिनी कर बेटा
10. बिन्दुलिया रानी
(ख) शिष्ट कथाएँ:- नागपुरी भाषा की आठ आधुनिक कहानियाँ-
1. एक चकता रउद – प्रफुल्ल कुमार राय
2. बिझिया – शारदा प्रसाद शर्मा
3. रद्दी कागज – डॉ. बी.पी. केशरी
4. क्रिसमस कर सांझ – डॉ. कुमारी बसन्ती
5. भोटांग डहर – पंचम साहु
6 मनपुरन – रणविजय नाथ शाहदेव
7. भाइग – प्रमोद कुमार राय
8 मांदी – डॉ. उमेश नंद तिवारी
4. नाटक :-  ठाकुर विश्वनाथ साही – डॉ. विसेश्वर प्रसाद केशरी
साहित्यिक निबंध – नागपुरी भाषा के किन्हीं आठ (8) साहित्यकारों का जीवन परिचय एवं उनकी कृत्तियों
का अध्ययन-
नागपुरी के साहित्यिक निबंध
1. प्रफुल्ल कुमार राय
2. मृत्युंजय नाथ शर्मा
3. कवि रत्न शारदा प्रसाद शर्मा
4. सहनी उपेन्द्र पाल नहन
5. डॉ. बी.पी. केशरी
6. नईमउद्दीन मिरदाहा
7.  डॉ. गिरिधारी राम गौझू, ‘गिरिराज’
8. डॉ. कुमारी वासंती

कुरमाली

1. व्याकरण
वर्ण विचार, संज्ञा, सर्वनाम, लिंग, वचन, कारक, विशेषण, काल, क्रिया, समास, अध्यय, वाच्य, वाक्य के भेद, विपरीतार्थक शब्द, ऊनार्थक शब्द ।
2. गद्य साहित्य
(i) लोककथा :-

  • बांदना (सेंहरेइ परच)
  • टसर राजा
  • निसारथि के भगवान सारथि
  • साधन
  • लिलुक कसनि
  • माछेक हांसी
  • पुश्तू
  • सियारेक मांदेहर
  • राजा घारे बिहा
  • धीरजे कारज सिद्ध
(ii) आधुनिक कहानी:-

  • छटपटी – बसंत कुमार मेहता
  • बानछा – डॉ० एच० एन० सिंह
  • दिसा- निरंजन माहतअ
  • ढेंकि सांप – सुनिल माहतअ
  • धखा – अनन्त गाहतअ
  • धनेक गरब – डॉ० एच० एन० सिंह –
  • मकरी – डॉ० एच० एन० सिंह
  • गाछ भगवान – डॉ० ए० एन० सिंह
(iv) नाटक :– केरिआ बहु- कालिपद महतो
(v) साहित्यकार – डॉ० नन्द्र किशोर सिंह, लखीकान्त महतो, केशव चन्द्र महतो, बसन्त कुमार मेहता, अनन्त महतो, डॉ० मानसिंह महतो, खुदी राम महतो, डॉ० हरदेव नारायण सिंह।
3. पद्य साहित्य
(i) लोकगीत – लोकगीत की परिभाषा, कुरमाली लोकगीतों का वर्गीकरण कुरमाली लोकगीत – विवाहगीत, डमकच,  उधवागीत, ढपगीत डाइडधरा गीत (पांतागीत), करम, एढेइया, बादंना (सोहराई ) खेलगीत, बालगीत (छवा मुला गीत )।
(ii) शिष्ट गीत:- 
(1) जे विधि जनम देला, ताहा के बिसरी गेला।”
(2) सपने सपने देखी, पलके ना परे आँखी।”
(3) “रितु बंसत भेल, मर पिया काहां गेल ।”
(4) “लाल कमल दहे, फूल माला उपजये।”
(5) वृन्दावने फुटीगेला, नाना जाति फूल गो।”
(6) भादर मासे सैंया मर पडली बेजार, इझमें नाचब कइसे।”
(7) “सुइया मुही बुढ़ियांइ, जीवने सांतावली गो। – भीमचरण
(8) “पिया पिया जातिया, बरसा बिती गेल रे।”- बाउलदास
(9) “आवल माधव बड़े मन्द पवनवा।” -तुलसीदास
(10) “आवल बरिसा हित हुदकी उठल चित्त । “
(iii) आधुनिक कविताएँ :-
(1) उड़ीस
(2) जागरण
(3) गनति
(4) एकटा गाछे दुइटि चेरेइ
(5) जाहाँक झांक तारि
(6) भगुआ पिधाक तरहअ
(7) बिडुल
(8) बिसरिस ना मांझ
(9) धंधौरा
(10) तोंय कन

Urdu Language and Literature

I. ZABAAN (LANGUAGE)

(1) HINDUSTANI KA IRTIQA
(2) URDU ZABAAN KI PAIDAISH: NAZARYAAT AUR HAQAIQ KA JAIZA
(3) JHARKHAND KI QABAILI ELAAQAI ZABAANEN
(4) JHARKHAND MEN URDU

II. QAWAID (GRAMMAR)

  • MUTRADIFAT, ISM MOSAGGHAR WA MOKABBAR
  • SAABIQA WA LAAHIQA, ZARBUL MASL

III SHAYERY (POETRY)

GHAZAL

  • ULTI HO GAYIN SAB TADBEEREN KUCHH NA DAWA NE KAAM KIYA (MEER)
  • FAQEERANA AAYE SADA KAR CHALE (MEER)
  • DILE NADAN TUJHE HUWA KIYA HAI (GHALIB)
  • DAYAM PADA HUWA TERE DAR PER NAHIN HUN MAIN (GHALIB)

NAZM

  • LENIN KHUDA KE HUZOOR MEN (IQBAL)
  • EK AARZOO (IQBAL)
  • NISAR MAIN TERI GALIYON KE AYE WATAN KE JAHAN (FAIZ)
  • MUJH SE PAHLI SI MOHABBAT MERI MAHBOOB NA MANG (FAIZ)

III. NASR (PROSE)

NOVEL

  • FIRE AREA (ILYAS AHMAD GADDI)

AFSANA

  • PARINDA PAKADNE WALI GADI (GHAYAS AHMAD GADDI)
  • NIRVAAN (ZAKI ANWAR)
  • MRS. JOHN (SHEEN AKHTAR)

खोरठा भाषा

1. व्याकरण :- खोरठा भाषा का वर्ण विचार, संज्ञा, सर्वनाम, लिंग, वचन, कारक, विशेषण, काल, क्रिया, समास, अव्यय, वाच्य वाक्य के भेद, विपरीतार्थक शब्द, उनार्थक शब्द ।
2.  पद्य साहित्य
(I) खोरठा भाषा के लोकगीत – लोकगीत की परिभाषा, परिचय, खोरठा भाषा के लोकगीतों का वर्गीकरण, दस (10) विविध गीतों का अध्ययन
  • संस्कार गीत (विवाह गीत सहियारी गीत, छठियारी गीत) – 03
  • पर्व-त्योहार गीत (करम गीत -2 सोहराइ गीत- 1 ) – 03
  • श्रम गीत -01
  • बाल गीत -01
  • ऋतु गीत -01
  • सामान्य गीत 01
3. शिष्ट गीत / कविताएँ:-  खोरठा भाषा की दस (10) प्रतिनिधि कविताएँ एवं दस (10) गीत
(क) कविताएँ – एक पथिया डोंगल महुआ (संकलन / संपादक- संतोष कुमार महतो) से प्रथम दस (10) कविताएँ।
(ख) गीत:- 
1. माँदइर बाजे रे, बाँसी बाजे रे – सुकुमार
2. बोने पाकलइ सयाँ कोइर – दिनेश दिनमणि
3. सोहान लागे रे – शांति भारत
4. कते सुंदर छोटानागपुर – दीपक सवाल
5. हामर भारत महान – अम्बुज कुमार
6. मिली के रहिहा – प्रदीप कुमार दीपक
7. साँझे हाँस झींगा फूल – महेन्द्र नाथ गोस्वामी
8. बोन रक्षा जीवन रक्षा – अनीता कुमारी
9. सेवाविक बाउँडी मेला – सुभद्रा कुमारी
10. जय माँय जननी – शिवनाथ प्रमाणिक
4. गद्य साहित्य
(I) लोककथा – खोरठा भाषा की दस (10) लोककथाएँ-
1. सात भाय एक बहिन
2. धनेक धधइनी
3. बुढा बुढी आर सात पीठा
4. गुदपुचु रानी आर कउआ
5. गोहाइल परब
6. बुढी आर ओकर नाती
7. दू बिहाक दुरगति
8. केतकी फूल
9. लुहरगर बेटी छउआ
10. खुँटा भितर चिंयाँ गोटा
(II) शिष्ट कहानी:- खोरठा भाषा की आठ आधुनिक कहानियाँ-
1. छाँहइर
2. बोनेक लोर
3. हाम जीयब कइसें
4. नावा जिमीदार
5. उबार
6. जिनगिक डोंआनी
7. ओद दीदा
8. हुब
(III) नाटक :- चाभी-काठी, लेखक – श्रीनिवास पानुरी
(IV) साहित्यिक निबंध :- आठ (8) साहित्यिक निबंध
1. भाइ-बहिन के शुभ प्यार के प्रतीक परब करम (निबंध)
2 फूल कर परब सरहुल आर तकर प्रासंगिकता (निबंध)
(V) निम्नलिखित खोरठा साहित्यकारों के व्यक्तित्व एवं कृतित्व पर निबंध :-

  • भुवनेश्वर दत्त शर्मा व्याकुल
  • श्रीनिवास पानुरी ए.के. झा
  • विश्वनाथ दसौंधी ‘राज’
  • विश्वनाथ नागर
  • शिवनाथ प्रमाणिक
  • श्याम सुंदर महतो ‘श्याम’

हो भाषा

1. व्याकरण
व्याकरण :- वर्ण विचार, संज्ञा, सर्वनाम, लिंग वचन, कारक, विशेषण, काल, क्रिया, समास, अव्यय, वाच्य, वाक्य के भेद, विपरीतार्थक शब्द पर्यायवाची शब्द ।
2. पद्य साहित्य
(क) शिष्ट गीत:- 

  • तेते चन्डु
  • गोलनाचे बा
  • अबुअ झारखण्ड
  • लको बोदरा
  • सिंगि
  • हर्ताहसा
  • जोनोम दिसुम
  • दुल सुनुम जुलो वा
  • अबुआ नमा भारत
  • दिसुम लगिड़
(ख) कविताएं:-
(1) गुसिया – बागुन बोदरा
(2) होयो गमा – पूर्णचन्द्र बिरुवा
(3) जिबनान बाड़ा – मदन बानरा
(4) हुदा समाज – सोनेया कुमार तियु
(5) जिबोन –  नीरज जगमोहन सिंकु “चिनगारी”
(6) राष्ट्रीय पर्व
(7) जाति अन्डो दिराम लगिङ
(8) हर्ताहसा रे टॉयोल
(9) अले जीवोन रे
(10) नबु दिसुम रे
(ग) अपनी भाषा के लोकगीत

  • लोकगीत की परिभाशा
  • अपनी भाषा के लोकगीतों का वर्गीकरण

लोकगीत (विविध) 10 गीत (मागे गीत 3, बा गीत 4 विवाह गीत 3 )

3. गद्य साहित्य
(i) लोककथा :-

  1. डोंडा हो
  2. इच बा
  3. कुला ओन्डो बन्ड
  4. का ओन्डो रमिया गरोवा
  5. हो ओन्डो सेता
  6. काना दादा
  7. हपानुम
  8. केपरा तुयु
(ii) शिष्ट कहानी :-(1) मेंजारि – प्रिति तियु
(2) डड्डु चनटु – दमयन्ती पिंगुवा
(3) सीनी ओन्डो अय: अपसराय किंग
(5) लोदे काका
(4) चम्पु ओन्डो दोसमा
(6) सैंया होरा
(7) सरजोम सकम (प्रदीप कुमार बोदरा )
(8) हरावयन रयो दइयना
(iii) नाटक :- धार होरा भाग – 2
(iv) साहित्यहिक निबंधः-
(1) सामू चरण तुबिड
(2) डॉ० देवेन्द्र नाथ सिंकु
(3) डॉ० जानुम सिंह सोय
(4) घनश्याम गागराई
(5) चन्द्र मोहन पाट पिंगुवा
(6) डॉ0 दमयन्ती सिंकु
(7) डोबरो बुडिल्ली
(8) डॉ० प्रदीप कुमार बोदरा

मुण्डारी भाषा

1. व्याकरण
वर्ण विचार, संज्ञा, सर्वनाम, लिंग, वचन, कारक, विशेषण, काल, क्रिया, समास, अव्यय, वाच्य वाक्य के भेद, विपरीतार्थक शब्द समानार्थक शब्द ।
2. पद्य साहित्य
(क) लोकगीत-
1. लोकगीतों की परिभाषा, लोकगीतों का वर्गीकरण
2. लोकगीत – बासुरी बज रही पुस्तक से गीत सं0-11, 13, 214, 167, 349
3. अनायुम दुराड’ पुस्तक से गीत सं0-101, 104, 231 252, 370
(ख) शिष्टगीत / कविताएँ:-
1. हिसिर पुस्तक से गीत सं0 -68, 77
2. सेलेद पुस्तक से गीत स0 – 1.4
3. बम्बरू पुस्तक से गीत सं0 – 3, 4
4. ससं वा पुस्तक से गीत सं० – 56, 61
5. सुद्धा संगेन पुस्तक से गीत सं०- 13
6. मनोवा-मनोवा रे बिनगा बनो अ
3. गद्य साहित्य
(i) लोककथा:-

1. बा नेग
2. कराम कानि
3. सोराइ
4. लीगन आद रागोसा
5. होन: चतुर
6 गाडीअ सोंगोति
7. देशेपुती राजा
8 ए हगेया कोव होन मिसी “पिरी”
9. मेद आद सोना दिदि
10. गुपिन कोव बा

(ii) शिष्ट कहानी:-
1. कुलाए कोअ: बलाए
2. बिर होना नावा इनुङ
3. संदु आर बिंदि
4. बुरू कुला सेंदेरा
5 बिरसा जिमिदार कोअए जगर एटे जदा
6. रगड़ा सा एते एरे को अउजदा
7. बिरसा सिदा सिदाए सबो तना
8 मिडियुद चेंडे तुदका रे उकु जन रअ कानि
(iii) नाटक- मरड, गोमके जयपाल सिंह मुण्डा
(iv) साहित्यकारों का जीवन परिचय एवं उनकी कृतियाँ:-
1. बुद्ध बाबु
2. काशीनाथ सिंह गुण्डा काण्डे
3. डॉ० रामदयाल मुण्डा
4. डॉ0 मनमसीह मुण्डू
5. भैयाराम मुण्डा
6. डॉ० एस. ए. बी. डी. हंस
7. डॉ० मनसिद्ध बडायऊद
8. मेनास ओड़ेया

Bengali

1. GRAMMAR:-  KARAK, BIBHAKTI, EK BAKYA PRAKASH
2. POETRY
(A). SANCHAITA : Rabindranath Thakur
i. Parash Pathar
ii. Ebar Firao More
iii. Aamar Matha Nato Kore
iv. Balaka
v. Eaikyataan
(B). MADHUKARI (EDITED BY KALIDAS ROY)
(i) Era Jadi Jane – Kamini Roy
(ii) Jiban Bandana – Kaji Najrul Islam
(iii) Aar Kichhu nahi Sadh – Budhadev Basu
(iv) Purano Kagojer Feriwala -Premendra Mitra
(v) Hat – Jatindranath Sen Gupta (Kabita Sankalan)
3. PROSE
(a) Krishnakanter will – Bankim Chandra Chattopadhyay
(b) Pather Panchali – Bibhuti Bhushan Bandopadhyay
(c) Mukut (Drama) – Rabindranath Thakur
(d) Sajano Bagan (Drama) -Manoj Mitra
(e) Sahityer Rup O Reeti:-
Mahakabya, Geetikabya, Tragedy, Comedy.
4. Literary Essay
i. Micheal Madhu Sudan Dutta
ii. Bankim Chandra Chattopadhyay
iii. Rabindranath Thakur
iv. Sharat Chandra Chattopadhyay
v. Kaji Nazrul Islam
vi. Bibhuti Bhushan Bandopadhyay
vii. Tarashankar Bandopadhyay
viii. Jibonanando Das

Khudukh

1.कत्थअइन:- तोडन अख’आ, पिंञ्जका, उइजी पिंञ्जका, मेद, गनया ननतु उद, गुणखी परिया, ननना ( नलड), समका, अव्यय, वाच्य, बकपून ही ड़ाड़ा, बिडदो बक्क संगी बक्क ।
2. पद्य साहित्य
(i) डंडी – डंडी ही बकसोर, डंडी घी डाड़ा, बेंजा डंडी, करम डंडी, खद्दी डंडी, असारी डंडी, धुड़िया डंडी, जदुरा डंडी, जतरा डंडी, लुझकी डंडी, तो कना डंडी, जेठ्ठे डंडी ।
(ii) कत्थडंडी :
टीप:
(1) परिदका जातियर
(2) असारी करम
(3) अचरन ची अयंग
(4) खेखलन कम आ सोना
(5) अड़खा चेखेल
(6) जिया खोदखर ‘ई
(7) छोटानागपुर
(8) खेखेल खजपा
(9) जू.ड़ी
10) नीन जू.डी
3. गद्य साहित्य
(i) खीरी :-
टीप:
(1) असुरर दरा लोधरर
(2) कुंडखर गहि रूइदास ती भाँगना
(3) मुन्धता कुँडखर गहि खीरी
(4) चिच्च- चैंप
(5) करमस अरा धरमस
(6) पुरखर गहि कुंडी
(7) चन्दो अरा बी.डी
(8) मानी गहि दिन जीत मनी
(9) कुंडखर गहि नेग धरम
(10) लूर मलका देवान
(ii) कत्थ खीरी :
टीप :
(1) अँजेला
(2) पचगी परिया
(3) कुकोय बरात
(4) लॉटरी
(5) झरियो मला झरना
(6) ठक उर उन्दुल ठकरनर
(7) उदारी
(8) सक्क
(iii) लीला (नाटक)
(iv) कत्थपंडी कत्थटूड
उराँव साहित्यकार-

  • डॉ. निर्मल मिंज
  • डॉ० हरि उरॉव
  • दवले कुजूर
  • अहलाद र्तिकी
  • इन्द्रजीत उराँव
  • बिहारी लकड़ा
  • बेचन उराँव
  • पी०सी० बेक

हिन्दी

1. भाषा
i. हिन्दी की उत्पत्ति
ii. पुरानी हिन्दी अवहट्ट
iii. डिंगल
भाषा के विभिन्न रूप :- रचनात्मक भाषा, राष्ट्रभाषा राजभाषा, सम्पर्क भाषा संचार भाषा ।
हिन्दी का शब्द भंडार तत्सम्, तद्भव, देशज, विदेशज । भाषा विज्ञान – भाषा की परिभाषा, उत्पत्ति, विकास, ध्वनि परिवर्तन और अर्थ परिवर्तन ।
साहित्य सिद्धान्त :- काव्य लक्षण, काव्य हेतु काव्य प्रयोजन, शब्द शक्ति रस छंद अलंकार।
पाश्चात्य साहित्य सिद्धान्त-प्लेटो, वर्ड्सवर्थ, मैथ्यू आर्नल्ड, आइ०ए० रिवर्ड्स, टी०एस. इलियट के सिद्धान्त ।
प्रयोजनमूलक हिन्दी – अवधारणा, प्रशासनिक हिन्दी, प्रशासनिक पत्राचार संक्षेपण, टिप्पण, प्रारूपण., प्रतिवेदन।
2. साहित्य
(क) काव्य :- निर्धारित कवि – विद्यापति, कबीर, सूरदास, तुलसीदास, बिहारी, रसखान, भूषण ।
(ख) काव्य वीथि :- निर्धारित कवि – भारतेन्दु हरिश्चन्द्र, मैथिलीशरण गुप्त सूर्यकांत त्रिपाठी निराला, सुमित्रानंदन पंत, महादेवी वर्मा, जयशंकर प्रसाद, रामधारी सिंह दिनकर, अज्ञेय, नागार्जुन, सर्वेश्वर दयाल सक्सेना और धूमिल ।
3. उपन्यास
क. गोदान प्रेमचन्द
ख. मैला आँचल फणीश्वर नाथ रेणु ।
ग. रागदरबारी श्रीलाल शुक्ल ।
4. कहानियाँ
क. मधुआ जयशंकर प्रसाद
ख. ठाकुर का कुआँ प्रेमचन्द
ग. नीलम देश की राजकन्या जैनेन्द्र कुमार
घ. परिन्दे निर्मल वर्मा
दिल्ली में एक मौत कमलेश्वर
च. वापसी उषा प्रियवंदा
छ. अभिशप्त यशपाल
ज. मिसपाल मोहन राकेश
5. नाटक
क. भारत- दुदर्शा – भारतेन्दु हरिश्चन्द्र
ख. ध्रुव स्वामिनी- जयशंकर प्रसाद
ग. आधे-अधूरे – मोहन राकेश
6. हिन्दी साहित्य का इतिहास-
हिन्दी साहित्य का इतिहास रामचन्द्र शुक्ल
हिन्दी साहित्य का इतिहास सं० डॉ० नागेन्द्र
7. व्याकरण :- संज्ञा, सर्वनाम, क्रिया, विशेषण, कारक, समास, मुहावरे।

English Language and Literature

1. Language
I. Error Recognition
II. Fill in the Blanks
III. Vocabulary
IV. Spellings
V. Grammar- Adjective, noun. pronoun, verb, subject-verb Agreement, Interchangeability of noun and Verb, Gerund, Participle, Infinitive, Adverb, tense, Clause, Transformation. Narration, Voice, Preposition.
VI. Sentence Structure
VII. Synonyms
VIII. Antonyms
IX. Sentence Completion
X. Idioms & Phrases
XI. Comprehension Passage etc.
2. Literature
(i) Novel- Old man and the Sea- Earnest Hemingway; The Painter of signs- R.K. Narayan; The Power and the Glory- Graham Greene; Fasting, Feasting- Anita Desai
(ii) Drama- The Tempest- William Shakespeare; Dr. Faustus- Christopher Marlowe: Final Solutions- Mahesh Dattani, Hayavadana- Girish Karnard.
(iii) Poetry- Sonnet-29- William Shakespeare; The Rainbow- William Wordsworth; The Traveller- Walter De La Mare; Lead Kindly Light- Cardinal Newman; the Splendour Falls- Alfred Lord Tennyson; Ode to a Nightiangle John Keats: The Hollow Men- T.s. Eliot; Telephone conversation- Wole soyinka; A River- A.K. Ramanujan.
(iv) Short Stories- A Snake in the Grass- R.K. Narayan; The Castaway- Rabindranath Tagore; The man of the House- Frank O’Connor; The Flood- Kamala Markandaya; The country of the Blind- H.G. Wells; The basement Room- Graham Greene.
(v) Essay- Voluntary Poverty- M.K. Gandhi; Discipline for Daily Life- Lewis Mumford; The Civilization of To-day- C.E.M. Joad; Letter to a Teacher- Nora Rossi and Tom Cole (Trans.): Kamala Nehru- Jawaharlal Nehru.
(vi) History of the English Language:- A History of English Language- A.C. Baugh, Origins of the English Language- Joseph Willies.
(vii) Phonetics:- A Text Book of English Phonetics for Indian students- Balasubramaniam, A Course in Phonetics – P. Ladefoged.

संस्कृत भाषा

1. भाषा विज्ञान
2. संस्कृत साहित्य का इतिहास
3. वैदिक साहित्य (वेद, ब्राह्मण, आख्यक, उपनिषद्)
4. वेदाङग, (शिक्षा, कल्प, व्याकरण, निरूक्त, ज्योतिष और छन्द)
5. व्याकरण स्वर – व्यंजन, वर्ण, स्वर, ध्वनि, पद, वाक्य, संज्ञा, सर्वनाम, विशेषण, क्रियाविशेषण, अव्यय, शब्द रूप धातु रूप कृत् प्रत्यय, तद्धित प्रत्यय, स्त्री प्रत्यय सन्धि समास तथा वाक्य रचना पर आधारित होंगे।
(i) पूर्वमेध (कालिदास), उत्तररामचरित (भवमूर्ति) अभिज्ञान शाकुन्तलम् (चतुर्थ अंक), कादम्बरी (शुक नाशोपदेश), भिक्षुपाल वध (प्रथम सर्ग), किरातार्जुनीयम् (प्रथम सर्ग) तथा शिवराज विजय ग्रन्थों से भी बहुवैकल्पिक प्रश्न पूछे जायेंगे।
(ii) शब्द रूप निम्न शब्दों के (सातों विभक्तियों में )
बालक, लता, नदी, मुनि, गुणिन्, साधु, भवत् अस्मद् युस्मद् तत् ( तीनों लिगों में), सर्व, युवती, लेखनी, रेणु पयस्, वस्तु तथा आत्मन् ।
(iii) धातु रूप (लट्, लोट्, विधि लिङ्ग, लङ तथा लृट् लकारों में)
पठ्, गम्, दृश्, पा, हन्, भू अस् नृत्, लिखु, दिश्, मुच्, स्था, यच्छ, शत्रु तथा अर्च् ।

पत्र -3 (सामान्य ज्ञान)

(क) सामान्य अध्ययन
इसमें प्रश्नों का उद्देश्य अभ्यर्थी की सामान्य जानकारी तथा समाज में उनके अनुप्रयोग के सम्बन्ध में उसकी योग्यता की जाँच करना होगा। वर्तमान घटनाओं और दिन-प्रतिदिन की घटनाओं के सूक्ष्म अवलोकन तथा उनके प्रति वैज्ञानिक दृष्टिकोण जैसे मामलों की जानकारी जिसे कि किसी भी शिक्षित व्यक्ति से अपेक्षा की जाती है। इसमें झारखण्ड, भारत और पड़ोसी देशों के संबंध में विशेष रूप से यथा संभव प्रश्न पूछे जा सकते हैं। सम-सामयिक विषय, वैज्ञानिक प्रगति, राष्ट्रीय/अंतर्राष्ट्रीय पुरस्कार, भारतीय भाषाएँ, पुस्तक, लिपि, राजधानी, मुद्रा, खेल-खिलाड़ी, महत्त्वपूर्ण घटनाएँ। भारत का इतिहास, संस्कृति, भूगाले , पर्यावरण, आर्थिक परिदृश्य, स्वतंत्रता आंदोलन, भारतीय कृषि तथा प्राकृतिक संसाधनों की प्रमुख विशेषताएँ एवं भारत का संविधान एवं राज्य व्यवस्था, देश की राजनीतिक प्रणाली, पंचायती राज, सामुदायिक विकास, पंचवर्षिय योजना।

झारखण्ड राज्य की भौगोलिक स्थिति एवं राजनीतिक स्थिति की सामान्य जानकारी।

(ख) सामान्य विज्ञानं
सामान्य विज्ञान के प्रश्न में दिन-प्रतिदिन के अवलोकन एवं अनुभव पर आधारित विज्ञान की सामान्य समझ एवं परिबोध से संबंधित प्रश्न रहेंगे। जैसा कि एक सुशिक्षित व्यक्ति से जिसने किसी विज्ञान विषय का विशेष अध्ययन नहीं किया हो, अपेक्षित है।
(ग) सामान्य गणित
इस विषय में सामान्यतः अंक गणित, प्राथमिक बीजगणित ज्यामिति, सामान्य त्रिकोणमिति, क्षेत्रमिति से संबंधित प्रश्न रहेंग। सामान्यतः इसमें मैट्रिक/10वीं कक्षा स्तर के प्रश्न रहेंग।
(घ) मानसिक क्षमता जाँच
इसमें शाब्दिक एवं गैर शाब्दिक दोनो प्रकार के प्रश्न रहेंग। इस घटक में निम्न से संबंधित यथासंभव प्रश्न पुछे जा सकते हैं -सादृश्य, समानता एवं भिन्नता, स्थान कल्पना, समस्या समाधान, विश्लेषण, दृश्य स्मृति, विभेद, अवलोकन, संबंध अवधारणा, अंक गणितीय तर्कशक्ति, अंक गणितीय संख्या श्रृंखला एवं कूट लेखन तथा कूट व्याख्या इत्यादि।
(ङ) कम्प्यूटर का मूलभतू ज्ञान
इसमें कम्प्यूटर के विभिन्न उपकरणों, एम॰ एस॰ विन्डो ऑपरेटिंग सिस्टम, एम॰एस॰ ऑफिस एवं इंटरनेट संचालन की विधि की जानकारी से संबंधित प्रश्न पूछे जा सकते हैं।
(च) झारखण्ड राज्य से संबंधित ज्ञान
झारखण्ड राज्य के भूगोल, इतिहास, सभ्यता, संस्कृति, भाषा-साहित्य, स्थान, खान खनिज, उद्योग, राष्ट्रीय आंदोलन में झारखण्ड का योगदान, विकास योजनाएँ, खेलखिलाड़ी, व्यक्तित्त्व, नागरिक उपलब्धियाँ, राष्ट्रीय एवं अन्तर्राष्ट्रीय महत्त्व के विषय इत्यादि।

Important Link

FAQs

Q. What is the Syllabus of JSSC CGL?

(i) Paper 1 - Hindi & English Language Knowledge
(ii) Paper 2 - Tribal and Regional Languages
(iii) Paper 3 - General knowledge

Q. Can 12th Pass Apply for JSSC CGL?

Ans. 12th Pass Candidates are not eligible for JSSC CGL Exam

Latest Update
Jharkhand BEd Admit Card 2024
JAC 10th Result 2024 [रिजल्ट अपलोड किया जा रहा हैं]
JAC 12th Result 2024 [रिजल्ट अपलोड किया जा रहा हैं]
JAC Class 8th to 12th Result 2024
Jharkhand Teacher Vacancy 2024
e Kalyan Jharkhand Scholarship 2024